tylko umyśle. Dlatego po zgrozie Pascala - czy doświadczenie Gombrowicza nie przypomina przerażenia "ogromem nieskończonych przestrzeni"? - przychodzi kolej na przedsięwzięcie z ducha Kanta.<br>Człowiekowi dostępne są tylko dane umysłu, ujęte w formy i kategorie właściwe ludzkiej świadomości. Ale te formy, te kategorie chcą z kolei człowieka spętać! Porazić i poskromić wszystko, co jest młodością, obietnicą, bujnością rosnącego w niespodziankę pożądania! Człowiek musi zatem zamieszkać w świecie, którego obraz współtworzy, "przedzierając się" do rzeczywistości przez nieustanną krytykę schematów, ujęć, modeli, którymi tę rzeczywistość z konieczności ujmuje. W tym przedzieraniu się odkrywa jednak prędko niezbywalną obecność zła.<br> Doświadczenie otchłani ma niewątpliwie znamiona obcowania z tajemnicą