zachodniej części kraju mnożyły się jednak wypadki, gdy dziedzic "urządzał" na nowo swoje dobra i likwidując szachownicę wcielał najlepsze grunty do folwarku.<br>Ograniczano nadziały, nie zmniejszając równolegle powinności, zabierano pastwiska i zamykano chłopom wstęp do lasu. Uprawa ziemniaków zwiększyła zapotrzebowanie dworów na robociznę pieszą; zabezpieczano ją sobie narzucając wsi przeróżne "daremszczyzny". Wszelkie próby zabezpieczenia sytuacji chłopa, podejmowane m.in. w Radzie Stanu przez Staszica, były utrącane. Klasa panująca nie dopuszczała reform nie tylko w dobrach prywatnych, ale i w rządowych, pozostających także w szlacheckiej dzierżawie. Zapoczątkowane w dobrach tych oczynszowanie utknęło na martwym punkcie.<br>Dobra narodowe obejmowały ponad czwartą część areału