sielankowe pomysły, jak Orzeszkowa w <name type="tit">Nad Niemnem</>, która miała złudzenia, że szlacheckie dzieci dobrowolnie, bez nacisku konieczności życiowo-ekonomicznych będą chciały zakosztować trudu żniwiarza czy kobiety mielącej mąkę w żarnach. W gruncie rzeczy jednak praca fizyczna jawiła się większości szlacheckich i inteligenckich bohaterów jako ostateczność związana z klęskami życiowymi i deklasacją spowodowaną utratą majątku ziemskiego. Marta w powieści Orzeszkowej zjawia się w szwalni dopiero wtedy, gdy po śmierci męża zawiodły wszystkie inne sposoby zdobycia środków do życia. Literatura <page nr=74> pozytywistyczna stworzyła wzorzec bohatera - inżyniera bądź przedsiębiorcy, jak Borowiecki z <name type="tit">Ziemi obiecanej</> Reymonta - któremu szło o szybkie dorobienie się dzięki menedżerskiej pracy umysłowej