rozwinąć szlachta rosyjska, nie dojrzały nie tylko do współdecydowania o losach państwa, ale też do wykorzystania we własnym interesie fasady soboru ziemskiego. Co prawda podobieństwo soboru do polsko-litewskiego sejmu było czysto zewnętrzne. W skład soboru 1566 r. wchodzili członkowie dumy bojarskiej, urzędnicy centralnych instytucji (prikazów) i wyższe duchowieństwo. Jako delegaci dworianstwa występowali członkowie tej grupy, odbywający wówczas służbę w Moskwie; miasta reprezentowali najbogatsi kupcy moskiewscy. Nikt w tym gronie nie pochodził z wyboru. Podstawą zasiadania w tym "przedstawicielstwie" było piastowanie urzędu lub powołanie przez władzę państwową. Nie byli to ani przedstawiciele społeczeństwa jako całości, ani społeczności lokalnych, lecz - jak się