dziejowej, miejscem w systemie, punktem przyłożenia sił przyrody. Na co Gombrowicz: uwalniajcie się od schematów, burzcie systemy, przekraczajcie uwarunkowania, wykrzywiajcie struktury... nie ulegajcie prawdzie, ale twórzcie prawdę. Czy staniecie się w końcu nadludźmi?<br>Otóż nie. Najosobliwszy to zwrot Gombrowicza: staniecie się tylko - powiada - wrażliwi na ból. Człowiek jest cierpieniem i dlatego zasługuje, aby go postawić na najpierwszym miejscu. Jest najsłabszy i dlatego winien stanąć najwyżej. Ból jest znakiem poznania bliźniego.<br>Muszę powiedzieć, że ten antropocentryzm cierpienia jest największą niespodzianką, jaką - mnie przynajmniej - sprawił Gombrowicz.<br>Jeśli teraz wrócić do Gombrowiczowskiej dialektyki odrzucenia i przyswojenia, łatwo dostrzec, że etap "odrzucania" odpowiada mniej więcej