wspólnota "plemienna" lub narodowa oczekuje od swoich członków jedynie odpowiedniego stopnia duchowego i moralnego zaangażowania w kontynuowanie lub odtwarzanie tradycji niezbędnych dla istnienia tej wspólnoty (tu też naturalnie sprawa nie jest jasna, bo kto i na jakiej zasadzie może decydować, co jest, a co nie jest niezbędne) i wtedy mamy do czynienia z patriotyzmem bądź nacjonalizmem instrumentalnym, czy też patriotyzm lub nacjonalizm tej wspólnoty ma charakter ideologii, czyli całościowego poglądu na świat. Odróżnienia takie nie zawsze są możliwe w praktyce, jednak często są możliwe, jak świadczy choćby przykład walki o zakaz aborcji. Dopóki jest to walka wynikająca z religijnej motywacji, <page nr=35> można się