jednak w badaniach historycznych głębszego uzasadnienia. Wydarzenia i zjawiska są efektem splotu rozmaitych czynników. Nic zatem nie stoi na przeszkodzie by uznać, że narodziny ruchu anarchistycznego miały obok aspektów ekonomicznych także i inne przyczyny. Co więcej, że ich proporcje zmieniały się w zależności od obszaru i środowiska; słowem - że wiodły doń różne drogi i różne zaspokajał potrzeby, tak jak różny był anarchizm wiejski i miejski, francuski i niemiecki, robotniczy i inteligencki. Tylko w ten sposób - dopuszczając zróżnicowanie źródeł anarchizmu - wyjaśnić można zadowalająco, bez rażących uproszczeń, jego wszystkie przejawy. Dla awangardowych artystów z cyganerii anarchizm mógł być, przykładowo, naturalną konsekwencję ich stylu