Pawiak, do Cytadeli, na Sybir czy szubienicę, trzeba przyjąć perspektywę ostrego rysowania konfliktów politycznych i socjalnych. Mentalność tych skrajnych nonkonformistów i buntowników można bowiem zrozumieć tylko wtedy, gdy przyjmie się już w założeniu pewną bezkompromisowość ideową i skłonność do stawiania zasadniczych pytań politycznych. Inaczej wszystko trzeba byłoby sprowadzić do bezsensownej donkiszoterii.<br>A więc jednak Warszawa gwałtownych kontrastów społecznych i konflikty klasowe, i cień Cytadeli muszą stanowić historyczne tło naszych rozważań. Taką właśnie, w tych kategoriach ujmowaną rzeczywistość mieli w oczach tamci ludzie.<br>Zrezygnujemy tutaj z próby historycznego opisu wszystkich aspektów ówczesnej sytuacji politycznej, socjologicznej i ekonomicznej Królestwa Polskiego. Zbędna wydaje się