służby folwarcznej. Skargi chłopskie zanoszone do władz na samowolę panów odsyłano na drogę sądową: kosztowną, przewlekłą i nieskuteczną. Za to poufne, ministerialne okólniki dozwalały użyć wojska przeciw chłopom odmawiającym powinności.<br>Rugi chłopskie w latach 1815-1830 nie przybrały jeszcze masowych rozmiarów.<br>W zachodniej części kraju mnożyły się jednak wypadki, gdy dziedzic "urządzał" na nowo swoje dobra i likwidując szachownicę wcielał najlepsze grunty do folwarku.<br>Ograniczano nadziały, nie zmniejszając równolegle powinności, zabierano pastwiska i zamykano chłopom wstęp do lasu. Uprawa ziemniaków zwiększyła zapotrzebowanie dworów na robociznę pieszą; zabezpieczano ją sobie narzucając wsi przeróżne "daremszczyzny". Wszelkie próby zabezpieczenia sytuacji chłopa, podejmowane m.in