światowa miała nie tylko wymiar przeżyć osobistych twórców, czego wyrazem były być może wspomniane msze maryjne, komponowane w trakcie jej trwania. Powstawały także utwory tego gatunku napisane później, poświęcone pamięci jej ofiar (grupa II.3). Uniwersalne przesłanie zawiera Requiem (1946/59) Maciejewskiego, komentowane przez twórcę: <q>"Pod koniec wojny postanowiłem skomponować dzieło, które stałoby się jednym z nielicznych przyczynków utrwalenia w ludzkiej świadomości przeświadczenia o tragicznym nonsensie wojen <gap>. Użycie monumentalnej formy ŤRequiemť wydawało się środkiem najbardziej odpowiednim dla wyrażenia rzeczy dla człowieka najważniejszych i najistotniejszych"</> <gap>. Penherski swoją <name type="tit">Missa abstracta</> (1966) poświęcił "<q>Pamięci ofiar wymordowanych w Kragujevcu [Kragujevac, Jugosławia] 21 października w 1941