jedynie, by zdać sobie sprawę z rozpiętości artystycznych i ideowych znaczeń motywu. Otóż u Reja poważnemu moralistycznemu celowi towarzyszy ciekawość obserwatora-satyryka. Co więcej: ciekawość ta nawet ów cel przerasta. Objętość Kupca wzięła się i stąd, że główny wątek moralny i fabularny raz po raz zostaje zatrzymany w ruchu dla epizodycznej obserwacji obyczajowej. Tak np. Poseł przybywa do Gardyjana, by mu oznajmić, "iż ma umrzeć". Gardyjan "przedsię niedbając" replikuje dłuższym monologiem, który jest autonomicznym, satyrycznym obrazkiem z życia klasztornego:<br><br>&lt;q&gt;Milcz oto, lepiej nie szalej,<br>Radszej sobie piwa nalej.<br><br>Pijże sobie wlazłszy za piec<br>A tych plotek więcej nie pleć.<br>[.....................................................]<br>Źleć bywa