achillesową. Jeśli rację ma szwedzki historyk Artur Attman, który twierdzi, że motorem imperialnej polityki Szwecji była chęć ciągnięcia zysków z kontroli nad handlem bałtyckim, to przyznać trzeba, że koszta znacznie przerosły zyski. Podatki, zyski z handlu miedzią i żelazem, cła w portach bałtyckich, kontrybucje i subsydia francuskie pożerały armia i flota. Mocarstwowość kosztowała, szczególnie w krótkich okresach pokoju, gdy nie można było wyżywić wojska na terytorium wroga. W tej sytuacji konieczne było zastawianie ziem należących do Korony, które masowo przechodziły w dziedziczne posiadanie arystokracji i szlachty. Skala owego przesunięcia w strukturze własności była ogromna. W 1560 r. szlachta posiadała 19 proc