Wytłumacz, pielgrzymie, jak do ciebie się przedostać?&lt;/&gt; (Dz III 240)<br> Bo przecie cała literatura - zdaje się mówić inny pielgrzym, który od dziesięciu lat opuścił ziemską gospodę - bo cała literatura nie jest niczym innym, jak tęsknotą i wędrówką do drugiego człowieka...<br>Rozpatrywane osobno - w porządku literackim, dziejowym, filozoficznym - argumenty Gombrowicza nie frapują oryginalnością. Poprawia Dantego z przymrużeniem oka i z miernym talentem poetyckim. Opozycji między wszechmocą a miłosierdziem Boga nie wymyślił, roztrząsali ją przecie już Ojcowie Kościoła. O tym, że twórczość średniowiecza opiera się na skonwencjonalizowanej topice, doskonale wiedzą nie tylko literaturoznawcy... Ale to wszystko nie jest naprawdę ważne. Walka Gombrowicza z