albo też politycznie wykorzystać wyradzanie się agresywnego komunistycznego totalitaryzmu w ustępliwy postkomunistyczny autorytaryzm.<br> Co więcej, niektóre z istniejących reżymów wschodnioeuropejskich, po przejściu - może nie bez aktów przemocy w końcowym stadium - przez fazę postkomunistyczną, zintegrują się prawdopodobnie w pełni z resztą świata.<br><br>&lt;page nr=74&gt;<br><br>Nasilająca się wymiana naukowa, kontakty intelektualne i nawet stosunki handlowe z państwami komunistycznymi mogą się zatem również przyczynić do procesu demokratyzacji, zwłaszcza gdy będą iść w parze z próbami przyspieszenia narodzin autentycznie samorządnych społeczeństw obywatelskich w istniejących reżymach komunistycznych. Dlatego gorzka acz zaprawiona nadzieją ironia historii polegać może na tym, że dla niektórych komunizm okaże się ostatecznie niezamierzonym i kosztownym