zagadnienie ludzkiej odpowiedzialności, cierpienia i winy. W Pięcioksięgu sprawa ta została rozwiązana w sposób prosty za pomocą koncepcji o zbiorowej odpowiedzialności. Pokolenia muszą cierpieć za winy ojców, nawet gdy same są bez winy. Ten fatalizm nie mógł jednak się ostać w miarę dojrzewania monoteizmu etycznego, gdyż odpowiedzialność zbiorowa pozostawała w jaskrawej sprzeczności z pojęciem sprawiedliwości boskiej. Jeremiasz i Ezechiel nauczali, że każdy człowiek z osobna odpowiada przed Bogiem za swoje czyny i tym samym wystąpili przeciwko uświęconym tezom Pięcioksięgu. Był to właściwie krok rewolucyjny, stanowiący ogromny postęp w religijnym myśleniu.<br>Nie rozwiązał on jednak problemu nurtującego człowieka, a raczej go skomplikował