początku niniejszych refleksji starałem się zarysować coś w rodzaju ogólnego kontekstu, w ramach którego pojawiał się dotychczas spór o ludzką wolność - wolność doświadczaną. Jak widzieliśmy, spór ten leżał na skrzyżowaniu wielu różnych problemów filozofii, począwszy od teodycei, a skończywszy na teorii śmierci człowieka. Racjonalizm przeciwstawiał się tu irracjonalizmowi, indywidualizm socjologizmowi, kreacjonizm antropologiczny różnym odmianom koncepcji człowieka jako rzeczywistości skazanej na samo odbieranie wpływów idących ku niej z zewnątrz. W trakcie naszych analiz pojawił się jeszcze jeden charakterystyczny kontekst sporu - kontekst aksjologiczny. Wolność odsłania się nam jako wartość. Dla jednych była to, jak widzieliśmy, wartość negatywna, dla innych w całym tego słowa