przez absurdalne doktryny, jak i młodych obrońców wolnej wymiany myśli, czy to przez odczyty, pisma czy książki. Tomy moich wierszy wydane przez ich niezależne oficyny są najcenniejszymi pozycjami na półkach mojej biblioteki. Nie mniejszy hołd należy się zdumiewającej energii i wytrwałości kilku osób, które założyły za granicą instytucje poświęcone wydawaniu książek i czasopism po polsku, takie jak Instytut Literacki we Francji działający bez przerwy od końca wojny i publikujący książki zarówno autorów <page nr=27> emigracyjnych jak i krajowych. Taka ciągłość i jedność danej kultury, utrzymywana w jak najmniej korzystnych okolicznościach, przemawia przeciwko romantycznym nastrojom nieodwołalności i tęsknoty, jakie wiek XIX skojarzył z pojęciem