inaczej myślę, że fascynacja, zainteresowanie problematyką religijną w późniejszym okresie jest w twórczości Kołakowskiego fragmentem ogólniejszego problemu, który - jak mniemam - organizuje całą niemal twórczość filozoficzną ostatnich niemal trzydziestu lat. To właśnie badanie tego ogólniejszego problemu czyni jego twórczość tak dla mnie istotną. Zagadnieniem tym jest tropienie źródeł totalitaryzmu w myśleniu ludzkim. We wszystkich jego kolejnych pracach z tych lat przewija się ta zasadnicza myśl, że idea zbawienia czy tu na ziemi, czy w niebie, wiara w możliwość rozwiązania dylematów ludzkich, harmonijnej syntezy opcji przeciwstawnych, jest utopią prowadzącą do tragedii. Bezpośrednią jego konsekwencją jest filozoficzna krytyka najrozmaitszych wersji absolutyzmu, czy to religijnego