a przede wszystkim nudą, która zaczęła wiać z powieści Güntera Grassa czy Heinricha Bölla oraz filozoficznych koncepcji Jürgena Habermasa. Przyzwoici, ale nieciekawi - ta opinia o Niemcach przeważa dzisiaj za granicą. Brigitte Sauzay, wieloletnia tłumaczka prezydenta Mitteranda, napisała nie kryjąc swojego rozczarowania: 'Niemcy [...] to słowo dla pokoleń Francuzów brzmiało niegdyś fascynująco, magicznie, ale i groźnie zarazem; dzisiaj stało się synonimem banału [...] Im bardziej po drugiej wojnie światowej Niemcy ulegali procesowi 'normalizacji', tym coraz słabiej potrafili przyciągnąć ku sobie zainteresowanie łacińskiego świata'. Natomiast Bronisław Łagowski trafnie nazwał tę współczesną cechę Niemców skłonnością do <orig>samonegacji</>; sprawiła ona, że Niemcy nie potrafią zaoferować Europie niczego