ta klarowność jest mniejsza, a sądy mniej jednoznaczne i bardziej uwarunkowane historycznie. Zawsze winny być spełniane pewne fundamentalne pryncypia, ale zarazem poznawanie tej rzeczywistości przez Kościół może być obarczone pewnym błędem, a i okoliczności czasu oraz miejsca mają istotne znaczenie. Dlatego też nauczanie Kościoła samo podkreśla swoje ograniczenia w tej materii. Przypomina też o tym częstokroć Jan Paweł II. <br>Czy nauczanie Jana Pawła II można uznać za historyczną cezurę w stosunku Kościoła do demokracji?<br>Jest ono istotnym novum, ale podstawowa cezura to czas II wojny światowej. W latach trzydziestych i czterdziestych okazało się bowiem coś, co dotychczas było po prostu poza