wszystkich starych sprawach, obciążeniach przeszłości, jak staroszlachecka Rzeczpospolita, zaściankowa niepodległość i zacofana polskość. Później rzecz się gmatwa, zwyciężają i - jak Dzierżyński - organizują krwawy terror w obronie swojej rewolucji, do której jakoś przekonać ludzi trudno. Muszą też rejterować z plebanii pod Wyszkowem w hańbie zdrajców narodu. Błąd z końca XIX w. mści się przez cały wiek XX. Od Wyszkowa i Białegostoku do stanu wojennego ciągnie się szlak hańby i zdrady narodowej. Jej kres wyznacza Rakowski, każąc wyprowadzić sztandar z Sali Kongresowej. SDKPiL zmienia się w KPRP, KPRP w KPP, z resztek swoich ofiar Stalin tworzy PPR, PPR przyłącza do siebie PPS i tworzy