zła nie można pokonać, ono zawsze będzie od nas - w ostatecznym rachunku - silniejsze.<br>Wszystkie rachunki kończy przecie śmierć... Co więcej, trzeba i należy się z tym złem kumać, bowiem z chaosu i cierpienia tryskają inspiracje swoistości, oryginalności ludzkiej, inspiracje niezbędne artyście... Sztuka byłaby zatem po stronie zła? Owszem. Ale tylko na niby, na chwilę i nie do końca! Jest ona przecie iluzją tylko, zmyśleniem!<br>&lt;foreign&gt;Mundus vult decipi ergo decipiatur&lt;/&gt;. Stara łacińska maksyma nabywa w przypadku Gombrowicza nowego sensu: estetycznego.<br>Ale w istocie człowiek jest sam na sam ze złem i nie pozostaje mu nic innego, jak budować przed nim zaporę cywilizacji... błahą