W ten sposób sami zastawiamy sieć do której z ulgą wpadamy, by tylko uchylić się od własnej decyzji".<br>W tych dwóch zdaniach uchwycony jest cały problem. Ustrój komunistyczny (w odniesieniu do literatury i krytyki) to nie jest kwestia oficjalnej cenzury. To jest zagadnienie uwarunkowania postawy jednostki. Gdyby jutro zniesiono cenzurę nic by się nie zmieniło. Pisarze i wydawcy ze zdwojoną gorliwością telefonowaliby do dygnitarzy partyjnych, wykreślali z tekstów każde śmielsze zdanie i w rezultacie żyliby w większym strachu niż obecnie. Ludzie nie boją się cenzury - ludzie boją się ustroju. Boją się represji, utraty posady, wstrzymania druku książki, czarnej listy w radiu i