czas, spustoszonych przez historię: wojnę, partyzantkę, łagry, niezrozumiałe wyroki śmierci. Za bohaterami Konwickiego suną zawsze sobowtóry - cienie tamtych lat i tamtych spraw. Przypominają im o ich zdradach lub pragną odpokutować za zdrady własne. Zdrada nie podlega jednak surowej ocenie, właściwie nie podlega ocenie w ogóle - bo jest zwykle niechciana, mimowiedna, nieświadoma. Ona w polskiej historii po prostu dzieje się: niedostrzegalnie, powszechnie, wszędzie.<br> Sięga w sacrum kultury: łagrowym donosicielem jest (w Czytadle) mężczyzna o symbolicznym nazwisku Mickiewicz.<br> Nikt stąd nie jest bez winy - zdaje się mówić Konwicki - nikt nie jest czysty. Lecz zarazem nie ma bezapelacyjnie winnych (nie tacy w każdym razie