oś celowa stabilizuje się w położeniu poziomym lub pionowym, stąd nazwa niwelatory samopoziomujące. Instrumenty z kompensatorami rodzaju drugiego i trzeciego nie są samopoziomujące. Prawidłowy odczyt z łaty (mimo pochylenia osi celowej) zapewnia działanie kompensatora. Niwelatory wyposażone w kompensatory dowolnego rodzaju można więc określić wspólną nazwą - niwelatory automatyczne. Najbardziej popularną grupą niwelatorów automatycznych są instrumenty wyposażone w kompensatory rodzaju drugiego. Zasada działania kompensatora jest następująca: pochylając lunetę o niewielki kąt &lt;gap&gt; (rys. 2.33) przesuwamy jednocześnie nitkę poziomą krzyża nitek o niewielki odcinek &lt;gap&gt;. Ponieważ kąt &lt;gap&gt; jest małym kątem, można więc napisać, że<br>&lt;gap&gt;<br>Aby przy takim położeniu lunety odczyt na łacie był równy odczytowi