totalnej, lecz była przede wszystkim metodą służącą odzyskaniu prawdy. Na początku filozofii była wolność. Ale na pewnym etapie jej uprawiania trzeba było zgodzić się na utratę wolności. Stało się to wtedy, gdy umysł przedstawił jej do aprobaty prawdę jasną i wyraźną: "myślę, więc jestem". Wolność w momencie wydania sądu uległa oczywistości. Sposób owego ulegania był jednak swoisty: nie z konieczności, nie przez zniewolenie, lecz - jak przystało człowiekowi stworzonemu na obraz i podobieństwo Boga - z wolnego wyboru.<br>&lt;page nr=134&gt; <br><br>&lt;tit&gt;SKUTECZNE I MĄDRE DZIAŁANIE&lt;/&gt;<br><br>Dwaj wielcy przedstawiciele filozofii systematycznej XVII wieku, Spinoza i Leibniz, rozważają wolność przez pryzmat innych niż kartezjańskie doświadczeń, którymi zdają się