rozpościera się doznanie tragiczności. Ono jest raz takie, raz inne, ale zawsze - jak pisze Max Scheler - oznacza jakąś &lt;q&gt;"efektywność działania i ulegania... Efektywność ta musi mieć jednak jakiś kierunek, by tragiczność mogła się pojawić, [...] kierunek na unicestwienie jakiejś pozytywnej wartości o określonym stopniu wysokości"&lt;/&gt;.<br>Poprzez doświadczenie nadziei i doświadczenie tragiczności odsłaniają się nie tylko te wartości, które mogą być urzeczywistnione w świecie, lecz także odsłaniam się ja sam jako wartość. Doświadczając nadziei, człowiek doświadcza siebie jako wartości. W nadziei ludzkie Ja jest Ja aksjologicznym. W imię tej wartości nadzieja odpowiada na perspektywę zagrożenia swoim "nie". Mówiąc zagrożeniu "nie", nadzieja podnosi człowieka