i przeciwne postawy. Pesymizm i optymizm są w nim splecione nierozerwalnie, każdemu jego pesymistycznemu twierdzeniu o człowieku towarzyszy poprawka optymistyczna - i na odwrót. Istnieją jednak osobowości, którym poprawka pozwala tym skuteczniej zgłębiać prawdę zawartą w twierdzeniu, bo rozwiązuje im ręce, wyznaczając granicę, do której wolno być najczarniejszym pesymistą albo najróżowszym optymistą. Oczywiście to przeciwstawienie jest tylko jednym z licznych możliwych przeciwstawień stylu religijnego, o którym wspomniałem, i zastanawiając się nad pesymizmem Zdziechowskiego, trzeba starać się poznać jego odcień, jego wewnętrzną budowę. <br> W historii katolicyzmu bardzo ważna jest data roku 1885. Rok ten, w przybliżeniu, jest szczytowym punktem rozwoju pozytywizmu we Francji