postawę Orwella-eseisty. Otóż wspólna tym tak różnym pisarzom jest bezkompromisowość postawy w sprawach zasadniczych. Warto też zwrócić uwagę na taki drobiazg. W rozprawie o Nietzschem mówi Berent <page nr=42> o "sumieniu intelektualnym", ściśle - mówi o zaniku tegoż, jako o groźnym objawie schorzenia kultury. Dla nas ważne - i jeśli wolno powiedzieć, właśnie "orwellowskie" - jest połączenie obu kategorii, które przecież często bywają rozdzielane. Intelekt - jedno, sumienie - co innego. Otóż Berent mówi o "sumieniu intelektualnym". Zatrata tegoż sumienia wydaje się wielkim grzechem europejskich intelektualistów, skazą śmiertelną, z której na Zachodzie zaczęto sobie zdawać sprawę mniej niż dziesięć lat temu. Tylko zatratą tego intelektualnego sumienia można