o zjawisku uniwersalnym i odwiecznym? Chodzi mi o to, że w totalitarnych systemach naszego stulecia poszukiwanie prawdy i moralna niezłomność wiążą się z zupełnie nowym, nieznanym dotąd rodzajem tragizmu. Bohaterowie starożytnej czy racine'owskiej tragedii są w pewien sposób uprzywilejowani: ich sytuacja tragiczna jest wprawdzie ex definitione nierozwiązalna, ale swoiście "czysta", osadzona wśród wartości wielkich i dróg wyboru wyraźnie ukazanych, oni sami zresztą są postaciami "wielkimi", wyeksponowanymi społecznie. Tragizm członka społeczeństwa totalnego polega na czym innym: człowiek taki ginie wśród milionowych rzesz ludzi postawionych przed analogicznym wyborem, jego świat wartości jest płynny i nieokreślony, jego decyzje - cząstkowe, ograniczone wąskim horyzontem codzienności i