odrodzenia antyku, lecz proces doskonalenia się sztuki, która we Włoszech ocknęła się dzięki mistrzom starożytnym, ale potem sama doszła do szczytów przewyższających wzory.<br>Odtworzenie ówczesnej świadomości terminologicznej może być bardzo użyteczne w śledzeniu dziejów epoki, ale nie może decydować o jej syntezie. Przede wszystkim nie możemy na tej podstawie przeprowadzić periodyzacji. Jeśli humaniści XV w. widzieli w Dantem swego przewodnika, to nie znaczy, że Dante istotnie rozpoczyna literaturę renesansu. Św. Franciszek i Joachim z Fiore przyczynili się znacznie do unowocześnienia chrześcijaństwa, ale byli ludźmi wieków średnich. Należy pozbyć się pokusy anektowania każdej wielkiej indywidualności XII i XIII w. i dopuścić myśl