wpływ środowisk rodzinnych, koleżeńskich, sąsiedzkich, samokształcenie pozaszkolne, udział własny (bierny i czynny) w życiu kulturalnym".&lt;/hi&gt;<br>Przytoczone przykłady uzewnętrzniają charakterystyczną tendencję, polegającą na wprowadzaniu terminów niewątpliwie trudniejszych do operacjonalizacji, ale jednocześnie precyzyjniejszych z merytorycznego punktu widzenia. &lt;page nr=10&gt; W tym sensie "wykształcenie" czy "poziom wykształcenia" są traktowane jako najlepszy, bo najpełniejszy i najłatwiej podający się definiowaniu wskaźnik - ale tylko wskaźnik zmiennej o znacznie szerszym zakresie.<br>Płaszczyzną zróżnicowania stanowisk jest kwestia rozpatrywania wykształcenie jako czynnika warunkującego uczestnictwo w "kulturze" (zresztą różnorodnie definiowanej) oraz jako czynnika warunkującego uczestnictwo w pojedynczym elemencie kultury bądź określonym zespole elementów. Pierwszą grupę ujęć dobrze ilustrują następujące tezy:<br>"Wykształcenie jest obecnie główną