wolności. Swoistość polskiego romantyzmu ufundowana była przecież na dotychczasowych doświadczeniach historycznych narodu, który wytworzył przed zaborami unikalny do dziś typ państwowości. Prawo krępowało tendencje absolutystyczne, <page nr=190> uniknięto też wytworzenia struktur urzędniczych policyjnych czy militarnych. Tradycje te cały czas są obecne w polskiej kulturze politycznej i stanowią, jak to zauważył Janusz Tazbir, "podbudowę wszelkich antytotalitarnych wystąpień". I tylko wtedy, gdy uświadomimy sobie rolę kultury szlacheckiej w dobie romantyzmu, stanie się jasne, że oskarżanie Polaków o polityczny idealizm nie brało pod uwagę realnych doświadczeń narodu, żywych w zbiorowej pamięci. Zrozumiemy też, że radykalizm społeczny romantyzmu polskiego wynikał bardziej z tradycyjnej koncepcji praw obywatelskich niż