umysłów i serc"&lt;/&gt;. W śmierci męczeńskiej dwa momenty znaczeniowe są istotne: odsłonięcie treści żywionej wiary i poręczenie wiary i jej treści w obliczu społeczeństwa. Niekiedy, jak to ma miejsce w przytoczonym przypadku, występuje także moment trzeci: apel o powstrzymanie zbrodni. Męczennik jest przede wszystkim świadkiem. Świadek ujawnia coś i coś poręcza. Męczennikiem świadek staje się wtedy, gdy jedno i drugie dopełnia aktem poniesionej śmierci.<br>Śmierć może być także potraktowana jako proste ode-jście ze świata. Może ona wiązać się ze słynnym postulatem Nietzschego: "umieraj w porę". Pisze Nietzsche: &lt;q&gt;"... wielu umiera za późno, niektórzy umierają zbyt wcześnie. Obco brzmi jeszcze nauka Ťumieraj