platonizm, którym nazywał wszelki objaw szacunku dla idei niezmiennej, istniejącej niejako sama przez się, w oderwaniu od ludzi. Poza tym rozum jako narzędzie woli posługującej się nim chytrze dla osiągnięcia swoich celów, ten "pajac pociągany za sznurek", traci ostatecznie poważanie. Nowi apostołowie nie apelują już do rozumu i nie rozum powołują na najwyższego sędziego spraw ziemskich i nadziemskich. Nowym władcą jest wola - "wola mocy" (Nietzsche), "wola wierzenia" (James) - pierwiastki z dziedziny już nie poznania, ale czynu. Gide, stawiając za Nietzschem pytanie: Co może człowiek? - występuje jako zamiłowany badacz działań ludzkich. Idee interesują go tylko jako odpowiedniki pewnych postaw, całą jego troską