polega na przechodzeniu od tezy do antytezy; z przeciwieństw powstaje synteza, która z kolei staje się tezą itd. Ten triadyczny heglowski charakter rozwoju staje się podstawą marksowskiego materializmu historycznego. Koncepcja materialistycznego pojmowania dziejów to prawdziwy przewrót w historiozofii. Materialistyczne wyjaśnianie dziejów wskazuje na wzajemne związki między siłami wytwórczymi i stosunkami produkcji jako na obiektywne podstawy życia i rozwoju społecznego. Zależność ta jest wyrażona przez tezę, że byt społeczny określa społeczną świadomość. <br>Punktem wyjścia marksowskiej teorii rozwoju społecznego jest kategoria sił wytwórczych. Możemy je zdefiniować jako sposoby i środki oddziaływania człowieka na przyrodę w procesie produkcji oraz związane z tym oddziaływaniem ukształtowanie