rynkowej. Z Leninowskiego (a także Marksowskiego!) punktu widzenia była to, rzecz jasna, całkowita kapitulacja ideologiczna. Rzecz w tym jednak, że Gorbaczow robił wszystko, co mógł, aby uniknąć takiej konkluzji. Określał swe stanowisko jako odrzucenie stalinizmu w imię leninizmu i marksizmu. Próbował bronić różnych teorii Marksa, choć czynił to niezręcznie, stale przecząc sam sobie. Tak więc, na przykład, zwolnił Marksa z wszelkiej odpowiedzialności za radzieckie eksperymenty gospodarcze dowodząc, że wedle Marksa zniesienie gospodarki rynkowej nastąpić miało dopiero w najwyższym stadium rozwoju przemysłowego, którego Rosja jeszcze nie osiągnęła. Nie zauważył więc, że w rzeczywistości podstawowym założeniem koncepcji Marksa była niemożność pogodzenia socjalizmu z