obozu, zasypywaniu jakiś dołów, rozbieraniu baraków, wysypywaniu żwirem ulic. Niezależnie od pogody. Na początku bez butów, do 6 grudnia - bez czapki i rękawic. Tak minęło pierwszych 13 miesięcy. Potem była pierwsza praca pod dachem. Dzięki znajomości języka niemieckiego podsłuchał rozmowę blokowego, który szukał mechanika. Zgłosił się. Pracował w młynie, na przedmieściach Oświęcimia. - Tam przyszedłem do siebie, uwierzyłem, że ten obóz można przetrwać - wspomina. Dokarmiali ich ludzie z ruchu oporu. Więźniowie pracujący w młynie znajdywali co kilka dni koło młyna koszyk przynoszony przez 16-letnią Helenkę. Na nowo odkrywał smak cukru, masła, słoniny, papierosa. W koszyku znajdywali lekarstwa, skarpetki, szaliki, korespondencję od