się dogmatyzacja, przemiana idei w doktrynę. Idea prezentowana w postaci niezmiennie powtarzanych formułek nie może być żywa, tzn. nie jest zdolna do ogarnięcia prawdziwej różnorodności form życia, problemów, z którymi muszą się borykać różne narody, rozmaite rasy, ludzie w różnych sytuacjach historycznych. Doktryna socjalizmu - oficjalnie głoszona jako materializm historyczny - jest przerażająco uboga. Berent wymienia problemy, których doktryna socjalistyczna nie jest w stanie pomieścić: kwestia narodowa, religia, oświata, wychowanie, w tym wychowanie estetyczne, problemy związane z rozwojem nauk ścisłych, psychologia, teoria poznania. Czyli z jednej strony mamy do czynienia z ogromnym postępem, nowymi pomysłami w dziedzinie sztuki, nauki i filozofii, a z