przymus, jaki na początku rozmowy z Podgórskim usiłował w sobie wbrew dużym oporom wewnętrznym przezwyciężyć. Pewien był, że tamten zacznie od rozpytywania o przeżycia obozowe. Stało się inaczej. I wówczas od razu się zorientował, że w ciągu ostatnich lat Podgórski sam musiał przejść dość wiele, aby teraz milczeniem móc pomijać przeżycia drugich. Gdy to sobie uświadomił, poczuł się natychmiast bezpieczny i nieomal uwolniony od tych wszystkich dręczących myśli, które go oblegały natarczywie w samotności. Stwierdził również, zresztą nie po raz pierwszy, że nie istnieje tak ciemny i trudny lęk przed samym sobą, który by się porównać dał ze strachem wobec ludzi