niepamiętnych czasów sprawą prestiżu, widomą oznaką pozycji społecznej. Kiedy osłabło oddziaływanie tego wzoru tradycyjnej kultury na zachowania społeczne, król Astulf zdecydował się wesprzeć stary zwyczaj administracyjnym nakazem. Ani jednak Astulf, gdy normował standard uzbrojenia, ani Liutprand, gdy przeciwstawiał się zbyt licznym zwolnieniom uboższych wojowników od stawania na wyprawy, nie zamierzali reformować organizacji sił zbrojnych i struktur państwa. Przeciwnie: starali się powstrzymać rozkład tradycyjnego ładu i wymusić nakazem przestrzeganie dawnych zasad66.<br> Kiedy chodziło o ludzi czerpiących dochody z ziemi, łatwo było określić progi zamożności. Miejskim kupcom i rzemieślnikom musiał jednak Astulf poświęcić osobny rozdział. Powód był oczywisty i został w uproszczeniu przedstawiony