Rolę tę spełnia zastępczo i z ograniczonym skutkiem doktryna anarchokomunistyczna oraz eksponujące jej założenia pismo "La Révolte". Najsilniejsze i najtrwalsze ośrodki formują się we Francji i w Hiszpanii. Anarchiści nastawiają się wówczas na działanie długofalowe, odkrywają nowe pola zainteresowań, umacniają własną odrębność, czego ostatecznym wyrazem jest zerwanie związków z ruchem socjalistycznym po londyńskim kongresie II Międzynarodówki (1896). Stają się jednocześnie ofiarami wzmożonych prześladowań. Jest to okres długi i heroiczny, w którym przeplatają się wzloty i upadki; okres w którym ruch poddaje się zwodniczemu czarowi różnych przejściowych mód (zamachy bombowe, działania pozaprawne, syndykalizm), ale zachowuje własną tożsamość i objawia niemałą witalność. Może