np. pionierstwo gospodarcze, pracę społeczną, oświatową i charytatywną, popieranie nauki i twórczości artystycznej. W połowie XIX w. zaczęto określać cały ten zespół dążeń mianem pracy organicznej. Rzecznicy jej nawiązywali do wzorów Staszica i Lubeckiego, do haseł filomatów; twierdzili, że wzmacniają polskość i bronią jej skuteczniej od konspirujących patriotów.<br>Potępiając romantyczne spiski i hasło: "mierz siły na zamiary", wyprzedzali niejako późniejszą erę pozytywizmu. W istocie chęć przeciwdziałania rewolucji była nader istotnym motywem wszelkich organicznych zabiegów. Pole działania ich ograniczały: z jednej strony, podejrzliwość władz zaborczych, z drugiej, interes klas posiadających. Stąd trudności wewnętrzne tego obozu i w następstwie też brak poparcia ze