są ustalone w kodeksie, każdemu według paragrafów. Sprawia to wrażenie, że ofiarą jest państwo i to jemu trzeba zadośćuczynić - mówi norweski kryminolog Nils Christie, autor wydanej w zeszłym roku książki "Dogodna ilość przestępstw". <br><br>Tymczasem ofiara jest konkretnym człowiekiem o złożonych emocjach, uczuciach i potrzebach. Paragraf ani zręczny prawnik nie naprawią spustoszeń w jej psychice. Na sali rozpraw nie ma przebaczenia czy zadośćuczynienia, bo o ich kształcie decyduje sąd, a nie uczestnicy dramatu. Często po procesie przestępca zamiast żałować, ma ochotę się zemścić, a ofiara wciąż jest zaszczuta i przerażona. <br><br>Ideą sprawiedliwości naprawczej jest zastąpienie kary pojednaniem, a zemsty na sprawcach - pomocą