przyrody stworzona przez preromantyków - straciły z biegiem czasu swoją celność, przestały być prawdą o człowieku. Przyszły pokolenia, które dostrzegły, że jednostka ludzka, choćby oddzieliła się od burzliwych miast obszarem wód - dźwiga na sobie, jak skorupę, całe brzemię cywilizacji, że jest tej cywilizacji posłem, a wszędzie, gdzie stąpnie, rozlega się wrzawa trąb, huk wystrzałów, panuje wyzysk i krzywda, że więc szukać złotego runa cnoty w dalekich podróżach nie zda się na nic. Robinson Cruzoe został wygnany do dziecinnego pokoju i tam przetrwał, gdyż zawiera w sobie mit wyspy - mit ucieczki i przemiany. Zabrakło wkrótce na mapach miejsca na wyspę bezludną. Morze, którym