zaważyły na tym m.in. rozpad zachodniego chrześcijaństwa na zwalczające się obozy katolików i protestantów oraz zmiany gospodarcze, wywołane ekspansją kolonialną i rozwojem handlu dalekomorskiego. Skutkiem tego była większa niezależność od powstałego w średniowieczu "wewnątrzeuropejskiego" obiegu gospodarczego. Wtedy też zaczęły powstawać koncepcje polityczne, które sankcjonowały podział Europy. Przełom przyniósł kończący trzydziestoletnią wojnę pomiędzy katolikami i protestantami pokój westfalski (1648). Przyjętą wcześniej (pokój augsburski 1555) na terenie Niemiec zasadę "cuius regio, eius religio" ("czyja władza, tego religia") zaczęto wtedy stosować w całej Europie. Pozwalała ona władcy narzucać swą religię poddanym, uznając ją za wyznanie państwowe. Wtedy też wykształciła się koncepcja suwerenności państwowej