kulturę... jest zastygłym znakiem, nie zaś płynną wszechmożliwością. Ale w tej polemice znamienna jest nie tylko treść.<br>Także - zręczność, z jaką Gombrowicz zaczepia o siebie pojęcia, zaczepia jednym tylko aspektem znaczenia: "piekło - grzech - moralność zatem - kultura". Podobnie postępuje zawsze: dlatego nie można go złapać za rękę. Takie pojęcia jak "nagość" uruchamiają u Gombrowicza nigdy nie zamknięty ciąg skojarzeń, z których żadne nie wynika koniecznie z poprzedniego, chociaż pozostaje z nim w niewątpliwym związku. Powstają więc na przykład przeciwstawne szeregi:<br>nagość - piękność - młodość - niższość - chaos - energia - natura... strój - starość - forma - historia - kultura...<br>Przeciwstawne? Owszem, na ogół przeciwstawne: ale nie tak, aby każdemu