jednocząca i wzorzec rozwoju społecznego komunizm stracił już więc na znaczeniu dla Europy Wschodniej. Jako idea przestał być intelektualnie atrakcyjny. Jako wzorzec jest zdyskredytowany nawet wśród elit władzy. Nasuwają się tu dwa istotne pytania. Po pierwsze, jak będzie postępował proces demontażu istniejących instytucji komunistycznych? Po drugie, czy doprowadzi on do ustrojów pokrewnych demokracjom zachodnim, czy też do nacjonalistycznych dyktatur? Obraz będzie prawdopodobnie bardzo niejednolity. Prawie wszystkie wschodnioeuropejskie państwa dążyć będą do zacieśnienia więzi z Europą Zachodnią, przy czym przodować w tym będą nadal Węgry i Polska. Jest też najbardziej prawdopodobne, że te dwa kraje utrzymają swój status przodowników w demontażu instytucji