i listów, krytykujących projekty zmian w Konstytucji, dziesiątki nazwisk sygnatariuszy, w tym wielu przedstawicieli ścisłej czołówki współczesnej literatury polskiej, znikły na dłuższy czas ze szpalt czasopism i z planów wydawnictw. Niektóre zresztą są tam nieobecne do dzisiaj, przy czym listy proskrypcyjne, choć generalnie są wyrazem odgórnych decyzji zarządców polityki kulturalnej - w jakiejś mierze zdają się też niejednokrotnie wynikiem nadgorliwości i tchórzostwa poszczególnych cenzorów czy redaktorów "średniego szczebla".<br> Wskażmy od razu dwie konsekwencje, jakie dla kultury polskiej i ogólnej świadomości społeczeństwa ma opisany powyżej stan rzeczy. Pierwsza: rozproszenie i zwielokrotnienie odpowiedzialności - mowa o odpowiedzialności "przed władzą" - rodzi zanik odpowiedzialności prawdziwej, tej, którą skłonni bylibyśmy