głód, morderstwa, nędza mas, wojny - nie są konieczne, choć teraz są. Kształt cywilizacyjny, jaki wyłania się z linii wiersza, z przedmiotu i ujęcia przedmiotu dzieł malarskich, jeżeli jest rzeczywistym kształtem cywilizacyjnym, budzi nadzieję, zapobiega zwątpieniu. Jest czymś większym niż pochwała takiego czy innego politycznego ustroju. Bo to, co realizuje się w praktyce, jest zawsze mniej lub więcej martwe dla sztuki i nauki godnej swego imienia. Wynalazki praktyczne są darem, jaki nauka, dążąc do swoich nadpraktycznych celów, przynosi ludziom. Lata się samolotem, ale równocześnie uczony pracuje nad odkryciem, którego praktyczne następstwa nie są dla niego jasne, nie zdoła ich przewidzieć. W sztuce zawarte